Ένας επαγγελματίας οδοντίατρος που φοράει εξοπλισμό ΜΑΠ ασφαλείας διδάσκει οδοντιατρική ακτινογραφία

Τερηδόνα

Η οδοντική τερηδόνα είναι μια προοδευτική ασθένεια κατά την οποία το οξύ που παράγεται από τα βακτήρια της πλάκας εξασθενεί και καταστρέφει το σμάλτο των δοντιών. Γνωστή και ως τερηδόνα, η τερηδόνα ξεκινά με την υπερβολική αφαλάτωση του σμάλτου και μπορεί να οδηγήσει σε οδοντική κοιλότητα ή τρύπα στο δόντι και τελικά απώλεια δοντιών.

Αιτιίες & Συμπτώματα

Μερικά στοματικά βακτήρια παράγουν υποπροϊόντα οξέων που διασπώνται και απελευθερώνουν μέταλλα στο δόντι (απομεταλλικοποίηση). Αυτό αποδυναμώνει το σμάλτο, αλλά το σάλιο βοηθά στην αποκατάσταση των χαμένων μετάλλων και στην ενδυνάμωση του δοντιού (επαναμεταλλικοποίηση). Σε άτομα με δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και/ή ανεπαρκή στοματική υγιεινή, τα βακτήρια μπορούν να συσσωρευτούν στα δόντια σε ένα κολλώδες στρώμα που ονομάζεται πλάκα. Όταν εκτίθενται σε υδατάνθρακες, τα βακτήρια της πλάκας απομεταλλώνουν συνεχώς το σμάλτο, υπερβαίνοντας την ικανότητά μας να επαναμεταλλικοποιούμε. Παρουσιάζεται καθαρή απώλεια ορυκτών, που οδηγεί στην καταστροφή του σμάλτου. Η τερηδόνα πρώιμου σταδίου εμφανίζεται ως λευκή κηλίδα, ή αρχόμενη τερηδόνα, κάτω από την επιφάνεια του δοντιού. Μόνο, όταν η βλάβη διαπερνά την επιφάνεια του σμάλτου, προκαλείται κοιλότητα στο δόντι. Καθώς η τερηδόνα εξελίσσεται, η κοιλότητα μπορεί να φτάσει στην οδοντίνη και αργότερα στον πολφό. Αυτό μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο στον ασθενή και μπορεί τελικά να οδηγήσει σε απώλεια δοντιών ή απόστημα. Μια τερηδόνα μπορεί να σχηματιστεί οπουδήποτε στο δόντι, αλλά είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί στις μασητικές επιφάνειες (φρακτική τερηδόνα), στα κενά μεταξύ των δοντιών (μεσοεγγύτερη τερηδόνα) ή κατά μήκος της γραμμής των ούλων. Σε ασθενείς με εκτεθειμένες οδοντικές ρίζες, η τερηδόνα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, καθώς εξελίσσεται πολύ πιο γρήγορα στην οδοντίνη (τερηδόνα ρίζας) και είναι πιο δύσκολο να ελεγχθεί. Η τερηδόνα είναι η πιο διαδεδομένη στοματική νόσος παγκοσμίως, που επηρεάζει τόσο τους ενήλικες όσο και τα παιδιά. Υπολογίζεται ότι 2,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν τερηδόνα των μόνιμων δοντιών και 530 εκατομμύρια παιδιά έχουν τερηδόνα των νεογιλών δοντιών. Οποιοσδήποτε μπορεί να υποφέρει από τερηδόνα. Ισχυρά προληπτικά προγράμματα επέτυχαν μαζική μείωση της τερηδόνας κατά την πρώιμη παιδική ηλικία. Σε πολλές περιοχές στην Ευρώπη, η τερηδόνα στα παιδιά παρατηρείται σε μια μειοψηφία παιδιών, που συχνά σχετίζεται με την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση και τη γνώση των γονιών τους σχετικά με τη στοματική υγεία (συνεχής θηλασμός σε μπουκάλια γάλακτος κατά τη διάρκεια της νύχτας). Παρά τα προληπτικά επιτεύγματα κατά την παιδική ηλικία, οι περισσότεροι άνθρωποι εξακολουθούν να υποφέρουν από τερηδόνα κατά την ενήλικη ζωή τους όταν μειώνονται οι προληπτικές δραστηριότητες ή εμφανίζονται νέοι παράγοντες κινδύνου, όπως:

Κακή στοματική υγιεινή
Αυξημένη κατανάλωση υδατανθράκων
Συχνή κατανάλωση σνακ
Ξηροστομία
Ακτινοβολία κεφαλής και τραχήλου (θεραπεία καρκίνου)
PUFAs (ορατός πολφός, έλκος, συρίγγιο, απόστημα)
Επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών

Στα πρώιμα στάδια της τερηδόνας, ο ασθενής είναι απίθανο να γνωρίζει ότι έχει αρχόμενη τερηδόνα, εκτός εάν το πει ο οδοντίατρός του. Ωστόσο, καθώς η τερηδόνα εξελίσσεται, ο ασθενής θα εμφανίζει όλο και πιο επώδυνα συμπτώματα. Μέχρι τη στιγμή που η κοιλότητα φτάσει στην οδοντίνη του δοντιού, ο ασθενής πιθανότατα θα βιώνει κάποιο βαθμό πόνου και/ή ευαισθησίας στα δόντια. Εάν η κοιλότητα φτάσει στον πολφό ή δημιουργηθεί απόστημα, ο ασθενής πιθανότατα θα πονάει πολύ. Ο πόνος της οδοντικής τερηδόνας μπορεί να είναι συναισθηματικά ενοχλητικός και μπορεί να κάνει πιο δύσκολο το να μιλήσει, να φάει ή να κοιμηθεί. Σε περιπτώσεις ορατής τερηδόνας ή απώλειας δοντιών, π.χ. τερηδόνας των μπροστινών δοντιών, ο ασθενής μπορεί επίσης να αντιμετωπίσει δυσκολίες με την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση του. Η θεραπεία για την προχωρημένη τερηδόνα, όπως ο ριζικός σωλήνας ή η εξαγωγή, μπορεί να είναι επώδυνη και τραυματική για τον ασθενή. Η τερηδόνα συχνά συνδέεται με άλλες οδοντικές επιπλοκές που απαιτούν πρόσθετη θεραπεία, όπως η ουλίτιδα και η περιοδοντίτιδα. Οι ασθενείς με τερηδόνα που επιθυμούν να επιδιορθώσουν εκτεταμένες βλάβες ή να αντικαταστήσουν τα χαμένα δόντια μπορεί να μην μπορούν να το κάνουν λόγω του υψηλού κόστους.
Πρόληψη, Διαχείριση & Θεραπεία

Η τερηδόνα μπορεί να προληφθεί με τη διατήρηση της διατροφικής ζάχαρης και των σνακ στο ελάχιστο και την εφαρμογή καλής στοματικής υγιεινής. Το βούρτσισμα δύο φορές την ημέρα με φθοριούχο οδοντόκρεμα και ο καθαρισμός ανάμεσα στα δόντια με νήμα ή μεσοδόντια βουρτσάκια μπορεί να αποτρέψει τη συσσώρευση πλάκας που οδηγεί στην τερηδόνα. Μετά από περισσότερα από 50 χρόνια, οι οδοντόκρεμες που περιέχουν φθόριο εξακολουθούν να αποτελούν το χρυσό πρότυπο για την πρόληψη της τερηδόνας. Είναι αποδεδειγμένο ότι είναι αποτελεσματικές και ασφαλείς σε πολλές ανεξάρτητες μελέτες και μας βοήθησε να επιτύχουμε τη μαζική μείωση της τερηδόνας τις τελευταίες δεκαετίες. Οι αναδυόμενες τεχνολογίες θα μας βοηθήσουν να αυξήσουμε περαιτέρω την αποτελεσματικότητα της οδοντόκρεμας με φθόριο, για παράδειγμα μέσω της πρεβιοτικής δράσης της αργινίνης. Εάν η τερηδόνα εντοπιστεί σε πρώιμο στάδιο, μπορεί να σταματήσει και ακόμη και να αντιστραφεί. Σε ασθενείς με χαμηλό κίνδυνο τερηδόνας, μια ελαφρά αλλαγή στη συμπεριφορά τους και η βελτίωση των συνηθειών στοματικής φροντίδας τους μπορεί να αλλάξει την ισορροπία σε αυξημένη επαναμεταλλικοποίηση και επομένως να αναστρέψει τη βλάβη που έχει προκληθεί. Σε ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο εξέλιξης της τερηδόνας, μπορεί να χρειαστεί μια πιο ισχυρή παρέμβαση. Υπάρχουν διάφορες διαθέσιμες θεραπείες υψηλής περιεκτικότητας σε φθόριο που μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς σας να παραμείνουν απαλλαγμένοι από κοιλότητες έως ότου διαμεσολαβηθούν οι υποκείμενοι παράγοντες κινδύνου: Τα φθοριούχα βερνίκια μπορούν να εφαρμοστούν στο οδοντιατρείο, ακόμη και σε μικρά παιδιά, για να εξουδετερώσουν τον κίνδυνο τερηδόνας και να βοηθήσουν στην επαναμεταλλικοποίηση των υπαρχουσών αρχόμενων βλαβών της τερηδόνας χωρίς πρόσθετη προσπάθεια από τον ασθενή.

Για ασθενείς με καλή συμμόρφωση, οι οδοντόκρεμες υψηλής περιεκτικότητας σε φθόριο με φθόριο 5000 ppm που χρησιμοποιούνται στο σπίτι αντί για κανονική οδοντόκρεμα προσφέρουν ανώτερη πρόληψη της τερηδόνας σε σχέση με μια κανονική οδοντόκρεμα.

Τα εξειδικευμένα στοματικά διαλύματα είναι πρόσθετες λύσεις για την αποτελεσματική διαχείριση του αυξημένου κινδύνου τερηδόνας.
Μόλις μια βλάβη έχει προχωρήσει σε μια κοιλότητα, η βλάβη στο σμάλτο δεν μπορεί να αντιστραφεί φυσικά. Το σάπιο σμάλτο και/ή η οδοντίνη πρέπει να αφαιρεθούν και να γεμίσει η κοιλότητα. Εάν η κοιλότητα έχει φτάσει στον πολφό, συνήθως απαιτείται Ριζικός σωλήνας ή εξαγωγή.